De tijd loopt anders in Boekarest

Bijna geen enkel ander deel van de stad is de afgelopen jaren zo van gezicht veranderd als het oude stadscentrum. Rond 2000 werd het nog gekenmerkt door stoffige antiekwinkels, antiquariaten, bruidsmodewinkels, een glasblazerij waar mensen konden kijken en winkels met betoverend handgemaakt glaswerk – die echter ‘s avonds hun luiken lieten zakken en de straten eenzaam en leeg achterlieten in het donker. Tegenwoordig bruist het centrum van het toeristische leven. Bars, clubs, restaurants, internationale hotels, prachtige theewinkels en winkels met fantasiejuwelen bevolken de straten. De bekendste zijn Lipscani en Smârdan. Tot 1878 heette de laatste “Ulița Nemțească” – Duitse steeg. De eerste straat ontleent zijn naam aan de zogenaamde “lipscanie”, de groothandel in goederen uit Leipzig. Lipscani-straten zijn daarom niet alleen te vinden in Boekarest, maar bijvoorbeeld ook in Craiova, Slatina, Caracal en Râmnicu Vâlcea.

Hoe is de intensieve handelsrelatie tussen Leipzig en Boekarest ontstaan? In het tijdschrift van het Stadsmuseum van Boekarest, “București in 5 minuten” (april 2018), vertelt museumdirecteur Adrian Majuru het verhaal van de twee handelaren die tegelijkertijd uit hun respectieve thuissteden wegtrokken. De bestemming van de Walachijzen was de markt in Leipzig. De Saks uit Leipzig, een horlogemaker, reisde in de tegenovergestelde richting. Hij wilde zijn waren in Boekarest verkopen en zich permanent vestigen in het handelscentrum tussen het Oosten en het Westen. Eenmaal daar ontdekte hij echter dat de klokken op de Balkan anders werkten… Er was tijd genoeg in Walachije – niemand was geïnteresseerd in de vreemde precisiemechanismen. Op de rand van de wanhoop ontmoette hij de karavaan van de Walachijër die net was teruggekeerd uit Leipzig. Deze klaagde bij hem over het omgekeerde probleem: omdat de handelaren uit Walachije geen klokken hadden, hadden ze de markt van Leipzig gemist. Zij werden dus de eerste klanten van de Duitser – en hij werd de eerste horlogemaker van Boekarest.

De handel tussen de twee steden ontwikkelde zich tot een nieuwe vorm van handel, de “lipscanie”. In de 18e eeuw leidden verschillende routes naar Leipzig: één vanuit Boekarest langs de Donau via Wenen; één noordwaarts via Praag en Saksen; één vanuit Kronstadt/Brașov via Transsylvanië en Hongarije, één via de Karpaten via Krakau en Breslau door Silezië en één vanuit het noorden van Moldavië via Roethenië.

In de 19e eeuw werd het hele economische leven in Boekarest gekenmerkt door Duitsers. Duitse immigranten waren handelaars, glazeniers, smeden, drukkers, slagers, slotenmakers, timmerlieden, beeldhouwers, schilders en er was zelfs een homeopaat in Boekarest. De zakenkrant “România Economic˛” werd tweetalig gepubliceerd, in het Duits en Roemeens. Opgravingen in de Lipscani-straat brachten de ruïnes van een “Berliner Bankgesellschaft” (1910-1930) aan het licht.

Duitse architectuur

De bijnaam “Klein Parijs” is onterecht, zegt architect Adrian Crăciunescu. Integendeel, Boekarest wordt gekenmerkt door Duitse bouwmeesters, zoals een stortvloed aan documenten bewijst (ADZ van 21 november 2014: “Waarom Boekarest anders is”). De Franse hoofdstad was slechts een administratief model.

In onze zoektocht naar Duitse architectuur stuiten we op het imposante gebouw van de Roemeense Kredietbank aan de Strada Stavropoleos 6-8, gebouwd door Oskar Maugsch. De architect, die in 1857 in Jassy/Iași werd geboren, in Dresden studeerde en in 1894 Roemeens staatsburger werd, bouwde ook de Banca de Scont (1903) op de kruising van Lipscani en E. Carada, het BCR Paleis (1911-1913) en het Verzekeringspaleis (1907-1914) op het Universiteitsplein, de villa’s van Elena G. Cantacuzino (1899) en de directeur van de Centrale Meisjesschool (1894), beide op Strada Polona (arhivadearhitectura.ro).

Het Suțu-paleis (1833-1835), waar het Stadsmuseum van Boekarest is gevestigd, werd ontworpen door de Weense architecten Conrad Schwink en Johann Veit. Het “Theodor Aman” Museum (1868) op Strada Rosetti 6 werd ontworpen door de Duitse architect Franz Schiller en de buitendecoratie werd gemaakt door Karl Storck.

“Karel van Walachije”

Een andere naam die onlosmakelijk verbonden is met Boekarest is Carol Benisch, geboren als Karl Franz Böhnisch in 1822 in wat nu Tsjechië is. In 1840 werd de bijna 25-jarige door prins Nicolae Bibescu-Brâncoveanu naar Walachije geroepen. Hij moest de Zwitser Johann Schlatter helpen bij de restauratie van de kloosters van Arnota, Tismana, Horezu en Bistrița in Olten. In 1865 werd hij hoofdarchitect van Boekarest, waar hij in totaal 50 jaar werkte en de eerste vereniging van architecten in Roemenië oprichtte. Benisch werd door het Vaticaan geëerd met de bijnaam “Carol Vallaquiensi” – “Karel van Walachije” – voor het voltooien van de bouw van de katholieke kathedraal van St. Joseph (Strada Gen. H. M. Berthelot 19), waaraan Friedrich Schmidt was begonnen en die werd onderbroken door de Onafhankelijkheidsoorlog.

De kunstenaarsfamilie Storck

Karl Storck uit Hanau kwam in 1849 naar Boekarest als graveur en zilversmid, waar hij werkte voor de juwelier Josef Resch. Hij raakte al snel geïnteresseerd in stucwerk en bracht drie jaar door in München om hiervoor een specifieke opleiding te volgen. Vanaf dat moment maakte hij bustes en andere sculpturen en werd uiteindelijk benoemd tot de eerste professor in de beeldhouwkunst aan de School voor Schone Kunsten, die was opgericht door zijn vriend, de schilder Theodor Aman.

Sommige werken van Storck zijn te zien in het museum “Frederic Storck en Cecilia Cuțescu Storck” (Strada Vasile Alecsandri 16), het voormalige woonhuis van zijn zoon Frederic. Andere beelden sieren de hoofdstad: het Carrara marmeren standbeeld van Mihai Cantacuzino voor het Colțea ziekenhuis, de dokter Carol Davila in brons voor de Universiteit voor Geneeskunde en Farmacologie. Zijn zonen Frederic (Fritz) en Carol werden ook beroemde beeldhouwers.

De weinig bekende architect Johann Storck, die in 1911 de vakwerkvilla van Frederic en Cecilia Storck ontwierp, staat in hun schaduw. De friezen met zoömorfe en vegetale motieven op de gevel werden gemaakt door Frederic Storck, terwijl de beeldhouwwerken en muurschilderingen binnen werden gerealiseerd door Frederic en Cecilia. Naast de kunstcollectie van het echtpaar toont de tentoonstelling ook werken van alle Storcks. Tot de bekendste werken van Frederic behoren portretten van koning Karel I en zijn vrouw Elisabeth, het standbeeld van “Waarheid” in het paleis van justitie in Boekarest, de grafmonumenten van zijn vader (buste) en broer op de protestantse begraafplaats en een van de reuzen uit het ensemble “Grot van de reuzen” (1906) in het Carol I-park.

De hedendaagse plaatsen van de Duitsers

Het cultureel centrum “Friedrich Schiller” aan de Batiștei-straat 15 biedt een stukje hedendaags Duits Boekarest en organiseert niet alleen cursussen Duits, maar ook evenementen over de Duitse taal en cultuur. De gevel brokkelt aan de buitenkant af, maar het interieur van de villa is indrukwekkend met zijn uitgebreide stucwerk, prachtige tegelkachels, enorme spiegels en cassettenplafonds. Carol Benisch zou betrokken zijn geweest bij de bouw van het complex, dat ooit ook het naburige huis omvatte, de voormalige zetel van de Amerikaanse ambassade. Vanaf de 19e eeuw verbleef de familie Blaremberg, die teruggaat op Waldemar (Vladimir) Blaremberg, hier. De edelman uit Vlaanderen (nu België) was tijdens de Russische bezetting (1828-1834) als hoge officier overgeplaatst van Odessa naar Boekarest. In 1830 trouwde hij met Pulcheria Ghica, de zus van prins Alexandru Ghica, die later door de Turken en Russen tot heerser over Walachije werd benoemd.

De protestantse parochiekerk in Strada Luterana 2 is ook een ontmoetingsplaats voor de protestantse Duitse minderheid en germanofiele inwoners van Boekarest. Er worden nog steeds kerkdiensten in het Duits gehouden en concerten en tentoonstellingen georganiseerd. De bouw van de driebeukige basiliek – ontworpen tussen 1851 en 1853 door de Duitse architect A. Mohnbach in een eclectische stijl – werd gefinancierd door de parochianen van Boekarest.

Het is vermeldenswaard dat Wikipedia koning Frederik Willem IV van Pruisen noemt als een beroemde donateur, evenals katholieken zoals keizer Franz Joseph van Oostenrijk en de componist Franz Liszt, en de orthodoxe prins Gheorghe Bibescu. Het grote orgel (1912), een instrument dat in geen enkele protestantse kerk ontbreekt, komt uit de werkplaats van E. F. Walcker in Ludwigsburg, die ook het orgel voor het Atheneum van Boekarest (1932) bouwde. Het kleine orgel, gemaakt door Johannes Prause in 1796, werd in 1995 vanuit Magarei/Pelișor naar Boekarest gebracht.

ADZ | Allgemeine Deutsche Zeitung für Rumänien
Tekst: Nina May | Afbeeldingen: George Dumitriu